Handelingsgerichte diagnostiek in het onderwijs

Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) staat nog altijd volop in de belangstelling. Veel onderwijsprofessionals hebben HGD de afgelopen 15 jaar omarmd en het model heeft velen geïnspireerd bij het verbeteren van hun diagnostiek. De handelingsgerichte attitude waarbij de diagnost zowel wetenschapper als samenwerkingspartner is, spreekt hen aan. En leerlingen, leraren en ouders waarderen het zeer dat HGD hen betrekt in het diagnostisch proces.

Sinds 2004, het jaar waarin het boek "HGD: een praktijkmodel voor diagnostiek en advisering bij onderwijsleerproblemen" verscheen, is er veel gebeurd. Er is hard gewerkt met HGD in opleidingen, trainingen en de dagelijkse onderwijspraktijk. Dit heeft een schat aan ervaringen opgeleverd. Recente onderwijsresearch biedt eveneens waardevolle informatie over wat effectief is in het onderwijs en de ondersteuning van leerlingen, leraren en ouders. Er zijn ook recente ontwikkelingen in de visie op diagnostiek: Wat is functioneel en zinvol en wat niet? Bovendien is er het nodige veranderd in het onderwijsbeleid: handelingsgericht werken (HGW) heeft er een prominente positie in gekregen. De hoogste tijd voor een nieuwe versie van HGD. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van de vele praktijkervaringen: dat wat werkte is verder uitgebouwd en dat wat niet werkte is veranderd.

HGD sluit nu naadloos aan bij de zeven uitgangspunten en de werkwijze van HGW op school. Zo is er nu veel aandacht voor onderwijs/opvoedbehoeften van leerlingen en ondersteuningsbehoeften van leraren en ouders: wat hebben zij nodig om een doel te behalen? De leerling heeft bovendien een sterkere positie gekregen: ongeacht zijn leeftijd, participeert hij als mede-onderzoeker. Er is ook meer aandacht voor het – samen met de leraar – analyseren van diens aanpak, met als doel deze aanpak beter af te stemmen op wat de leerling nodig heeft. Ouderbetrokkenheid is nog meer onderdeel van HGD en het vergroten van onderwijsondersteunend gedrag van ouders is een speerpunt. Veel voorkomende valkuilen in diagnostische besluitvorming komen aan bod, evenals suggesties hoe deze te voorkomen. De strategiefase en integratie/aanbevelingsfase zijn vereenvoudigd, omdat deze te uitgebreid bleken voor de dagelijkse praktijk. Wetenschappelijke gegevens uit meta-analyses over goed onderwijs en effectieve interventies in het onderwijs zijn in verschillende fasen verwerkt.

Dit boek is in eerste instantie bedoeld voor orthopedagogen/psychologen werkzaam in en rondom het onderwijs. In tweede instantie is het interessant voor andere onderwijsprofessionals, zoals intern en ambulant begeleiders, gedrag/reken/taalspecialisten, remedial teachers, zorgcoördinatoren, onderwijskundigen, schoolmaatschappelijk werkers en schoolartsen/verpleegkundigen.

Noëlle Pameijer (schoolpsycholoog) verricht HGD in het regulier en speciaal basisonderwijs en ondersteunt veel scholen bij de implementatie van HGW.

Tanja van Beukering (pedagoog en onderwijskundige) is als adviseur, onderzoeker en trainer werkzaam bij Van der Wolf & Van Beukering, onderwijsadviseurs.

Noëlle en Tanja zijn de ontwikkelaars van HGW en HGD.